CHỮ NÔM aŭ la Antaŭa Vjetnama Skripto kaj Ĝiaj Pasintaj Kontribuoj al Vjetnama Literaturo - Sekcio 2
Trafoj: 494
Nguyễn Khắc-Kham*
... daŭrigu por sekcio 1:
La strukturo de Nôm-skripto **
Kiom ajn povas esti juĝita de ĉi tiuj ĉefverkoj de vjetnama literaturo en Chữ Ne, ĉi tiu skripto ne estas tiel fantazia kaj neracia kiel iuj el ĝiaj kritikistoj asertis. Fakte ĝi estis regata de sufiĉe precizaj kaj eĉ rigidaj reguloj.
En nia antaŭa studo pri Fremdaj pruntoj en Vjetnamio ni donis kelkajn ekzemplojn de ĝiaj ĉefaj ŝablonoj. Ni profitos ĉi tiun okazon por priskribi ĝian strukturon tiel plene, kiel ni povus kun materialoj al kiuj ni havas aliron.
Kiel prave observite de Prof. Rokuro Kono, la vjetnama Chữ Ne montras frapajn similecojn al la japanoj kana kaj la japanoj Kokuji 國 字. Jen kelkaj ekzemploj donitaj de li. En la kojiki 古 事 記, la fonetikaj kaj semantikaj legaĵoj de ĉinaj signoj, kiuj ankaŭ estas uzataj en Chữ Nôm ambaŭ estas dungitaj de ĝia kompililo Oneniu Yasumaro. Tiel la fonetika reprezentado estas uzata en tiaj propraj nomoj 須 佐 kiel por / susa / de, por / suga / de. Ĉi tiu fonetika metodo estas tute adoptita en la fama kanto komenciĝanta per "Yakumo tatu ..." La fonetika reprezentado ne estas reganta fluo krom en propraj nomoj kaj kantoj. Eĉ en propraj nomoj la fonetika metodo ne ĉiam estas adoptita 速 須 佐 之 男 命 (hayasusanowo) estas reprezentita per la semantika metodo krom 須 賀 / susa /, kiu ankaŭ estas ĝenerala en tiaj ekzemploj 須 賀 宮 kiel en (Asinaduti) 足 名 椎 (Inada-neniu Miyanusi) ktp Krom la du ekzemploj menciitaj supre, Prof. Rokuro Kono citis ankaŭ la ekzemplojn ĉi tio {ima, frue {fazime, Tempo {Toki, (I.e. {kumo, 歌 {uta, 神 {kami, 首 {kuby. la hui-i karakteroj nove kreitaj troviĝas ambaŭ en Japanio kaj Vjetnamio, ekz. giời estas kreita kunmetante la rolulon kaj. La gravuloj inventitaj en Japanio, la tiel nomata Kokuji (Nacia karaktero) ekz.sasaki)tauge), 杜 (mori) ktp ... estas la evoluoj de la hui-i signoj samkiel la Nôm-karaktero, giời.
Malgraŭ ĉiuj ĉi ŝajnaj similecoj, konsiderante la diferencojn inter la japana kaj la vjetnama lingvoj pri ilia fonetika sistemo kaj la historia fono de la ĉina skriba influo, la strukturo de Chữ Ne konservis sian apartan originalecon, kiel klare montrite poste per siaj diversaj formadaj ŝablonoj.
Ĉinaj gravuloj pruntitaj de Chữ Nôm Por reprezenti ununuran morfemon en la vjetnama oni povas uzi simple aŭ kombine.
I. Unuopa ĉina signo estas uzata por reprezenti
1) A Vjetnama morfeno de ĉina origino, kiu havas ĝuste la sino-vjetnaman legadon kaj la signifon de la responda ĉina karaktero.
Ekz .: + ĉina signo 頭 đầu (kapon), 袄 áo (rob, tuniko).
2) A Vjetnama morfemo de ĉina origino, kiu konservis la signifon de la responda ĉina karaktero, sed kies vjetnama legado iomete diferencis de la sino-vjetnama legado de la responda ĉina karaktero.
Ekz .: + Ĉina karaktero juro, Sino-Vjetnama legado: pháp estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon permeson (juro, regulo).
+ Ĉina signo flago, Sino-Vjetnama legado Ky estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon cờ (flago).
+ Ĉina signo 橋, Sino-Vjetnama legado: kiều estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon cầu (ponto).
3) A Vjetnama morfeno probable de ĉina origino, kies signifo estas la sama kiel tiu de la responda ĉina karaktero, sed kies legado kompare kun la sino-vjetnama legado de la ĉina karaktero forte ŝanĝiĝis.
Ekz .: + Ĉina karaktero 捲, Sino-Vjetnama legado: Quyển estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon cuốn (ruliĝi).
+ Ĉina karaktero Libro, Sino-Vjetnama legado bản, bổn estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon vốn (kapitalo, fondusoj).
4) A Vjetnama morfemo kun la sama signifo kiel la responda ĉina karaktero, sed kies legado estas tute alia ol la sino-vjetnama legado de ĝi.
Ekz .: + ĉina signo 役, Sino-Vjetnama legado: dịch, estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon việc (laboro, laboro, okupado).
5) A Vjetnama morfemo kies legado similas al simila al la sino-vjetnama legado de la responda ĉina karaktero sed kies signifo estas tute alia.
Ekz .: + ĉina signo 戈, Sino-Vjetnama legado: qua (lanco, lanco) estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon qua (preterpasi).
+ Ĉina karaktero 没, Sino-Vjetnama legado: một (malaperi sub akvo, esti mergita) estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon một (unu).
En ĉi tiuj du ekzemploj, la sud-vjetnama legado de la ĉina karaktero estas ĝuste la sama kiel la legado de la vjetnama morfemo reprezentita.
Ekz .: + ĉina signo 朱 , Sino-Vjetnama legado chu (ruĝa, vermilion) estas uzata por reprezenti la Vjetnaman morfemon cho (doni).
+ Ĉina signo 箕, Sino-Vjetnama legado ky or cơ (ruza, kribrilo) estas uzata por reprezenti vjetnaman morfemon kia (tie, tio).
En la lastaj du ekzemploj, la sino-vjetnama legado de la ĉina karaktero preskaŭ similas al la legado de la vjetnama morfemo reprezentita.
tia Chữ Ne kiel inkluzivita en la dua, tria, kvara kaj kvina kategorioj supre de DÆ°Æ¡n. Quảng Hàm17 estis konsideritaj de Hồ Ngọĉẩn18 kiel apartenantaj al la sama kategorio de Chữ Ne reprezentita de ĉinaj gravuloj kies sino-vjetnama legado ofertas sonajn similecojn kun sia vjetnama legado.
Laŭ ĉi-lastaj, estas multaj kazoj de ĉi tiuj sonaj similecoj kiel sekvas:
1) Sono similecoj inter la sino-vjetnama legado de ĉina karaktero kaj la legado de unu aŭ pluraj vjetnamaj morfemoj krom la komenca konsonanto.
Ekz .: + ĉina signo 板, Sino-Vjetnama legado: bản eble reprezentas phản in Ne.
2) Sono similecoj nur kiel la fina silabo aŭ nur kiel vokalo aŭ vokal-grupo antaŭ la fina konsonanto.
Ekz .: + ĉina signo 合, eble legas hợp, hạp, hiệp or hộp.
3) Foje, la sino-vjetnama legado de la ĉina karaktero uzata por reprezenti vjetnaman morfemon diferencas de ĉi-lasta ambaŭ per la komenca konsonanto kaj la fina silabo.
Ekz .: + ĉina signo 職, Sino-Vjetnama: chức eble ankaŭ reprezentas, en Ne, chắc or giấc.
4) Sono similecoj konsiderata kiel tia malgraŭ la diferenco de tonoj.
Ekz .: + Ĉina karaktero 吟, Sino-Vjetnama trempi estas uzata ankaŭ por reprezenti, en Ne, ngấm, ngẫm or ngậm.
Por kompreni la supre kaj aliajn similajn ekzemplojn de Chữ Nôm, ni devus scii, kiujn komencajn konsonantojn, kiuj vokalojn aŭ vokalojn, kiuj finaj silaboj en la sino-vjetnama vorto respondantaj al ĉina karaktero kaj en la vjetnama morfemo por esti reprezentataj Ne kutimis esti konsiderata kiel interŝanĝeblaj.
A) Komencaj konsonantoj konsiderataj kiel interŝanĝeblaj por reprezento en Nôm
a) Komencaj konsonantoj b-, ph-, v-
Ekz .: + ĉina signo 卜, Sino-Vjetnama legado: bốc kiu reprezentas en Ne tiaj vjetnamaj morfemoj kiel bốc kaj bói eble ankaŭ reprezentas vốc;
+ Ĉina signo 板, Sino-Vjetnama legado: bản eble ankaŭ reprezentos en Ne phản, bản or ván.
b) Komencaj konsonantoj c-, k-, gh-, qu-
Komencaj konsonantoj c-, k-, gh-, qu- kutimis esti interŝanĝebla.
Ekz .: + ĉina signo kaj, Sino-Vjetnama legado cập eble ankaŭ reprezentas, en Ne, cấp, gặp or kịp;
+ Ĉina signo grupo, Sino-Vjetnama legado: quần, eble ankaŭ reprezentas maldekstre en Nôm.
c) Komencaj konsonantoj d-, t-, v-
Komencaj konsonantoj d-, t-, v- kutimis esti interŝanĝebla.
Ekz .: + ĉina signo Sekso, Sino-Vjetnama legado: Tinh or tánh eble ankaŭ reprezentas dum in Ne;
+ Ĉina signo 停, Sino-Vjetnama legado: đình eble ankaŭ reprezentas, en Ne, dành or đành.
d) Komencaj konsonantoj ch-, gi- kaj malpli ofte tr-, x-
Komencaj konsonantoj ch-, gi- kaj malpli ofte tr-, x- kutimis esti interŝanĝebla.
Ekz .: + Ĉina karaktero 執, Sino-Vjetnama legado: ĉấp eble ankaŭ reprezentas, en Ne, Chup, helpi, xúp, or xọp.
e) Komencaj konsonantoj l-, r-, tr-
Komencaj konsonantoj l-, r-, tr- kutimis esti interŝanĝebla.
Ekz .: + Ĉina karaktero 律, Sino-Vjetnama legado: luật eble ankaŭ reprezentas, en Ne, lọt, luột, lót, rọt or troto.
B) Silaboj konsiderataj kiel interŝanĝeblaj por reprezento en Chữ nôm
a) ác, ắc, ấc, ức, ước
ác, ắc, ấc, ức, ước kutimis esti interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo norde, Sino-Vjetnama legado: Nordo eble ankaŭ reprezentas, en Ne, bấc, bực or paŝo.
b) ach, ếch, iếc, ích
ach, ếch, iếc, ích kutimis esti interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo 役, Sino-Vjetnama legado: dịch eble ankaŭ reprezentas việc in Ne;
+ Ĉina signo Ruĝa, Sino-Vjetnama legado: xích, eble ankaŭ reprezentas, en Ne, xếch or xệch.
c) ai, ay, ây, oai, oay, uây, oi, ôi, ơi, uôi, ươi, ui, ưi, e, ê, i, ia kaj foje ưa
ai, ay, ây, oai, oay, uây, oi, ôi, ơi, uôi, ươi, ui, ưi, e, ê, i, ia kaj foje ưa estas interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo Subteno, Sino-Vjetnama legado: kiu eble ankaŭ reprezentas chia in Ne;
+ Ĉina signo 皮, Sino-Vjetnama legado: bì eble ankaŭ reprezentas, en Ne, bề or vừa.
d) am, ăm, âm, em, êm, im, iêm, om, ôm, ơm, um, ươm
am, ăm, âm, em, êm, im, iêm, om, ôm, ơm, um, ươm kutimis esti interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo 冘, Sino-Vjetnama legado: đam eble ankaŭ reprezentas, en Ne, đâm, đem or đơm.
e) an, ăn, ân, en, ên, iên, uyên, en, uân, on, ôn, ươn, ơn, un, ưn, uôn
an, ăn, ân, en, ên, iên, uyên, en, uân, on, ôn, ươn, ơn, un, ưn, uôn kutimis esti interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo 鄰, Sino-Vjetnama legado: lân ankaŭ kutimis reprezenti lăn in Ne.19
f) ĉing, âng, ung, ưng, ương
ĉing, âng, ung, ưng, ương kutimis esti interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo Estraro, Sino-Vjetnama legado: post ankaŭ estis uzata por reprezenti, en Ne, dâng or chừng.
g) ong, ông, ung kaj foje ưng
ong, ông, ưng kaj foje ưng estis interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo por, Sino-Vjetnama legado: dụng ankaŭ estis uzata por reprezenti, en Ne, dong, Dung.
h) anh, ênh, inh, iêng, ang, ưng
anh, ênh, inh, iêng, ang, ưng kutimis esti interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo Naski, Sino-Vjetnama legado: peko or Sanh ankaŭ kutimis reprezenti siêng in Ne.
i) ao, au, âu, o, ô, ơ, u, ư, ưa, ưu
ao, au, âu, o, ô, ơ, u, ư, ưa, ưu kutimis esti interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo 牢, Sino-Vjetnama legado: lao estis uzata ankaŭ kiel hsiai-shêng reprezenti lao, lau, trao or trau.
j) ap, ăp, âp, ep, êp, iêp, ip, op, ôp, ơp, supren, ưp, ươp
ap, ăp, âp, ep, êp, iêp, ip, op, ôp, ơp, supren, ưp, ươp estis interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo kaj, Sino-Vjetnama legado: cập ankaŭ estis uzata por reprezenti, en Ne, gặp, gấp or kịp.
k) ĉe, ăt, ât, uất, ot, ôt, ơt, ut, ưt, ươt, uôt, ĝi
ĉe, ăt, ât, uất, ot, ôt, ơt, ut, ưt, ươt, uôt, ĝi estis interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo 乙, Sino-Vjetnama legado: ne ankaŭ kutimis reprezenti en Ne, ắt, Ut or it.
l) et, êt, iêt, ĝi
et, êt, iêt, ĝi estis interŝanĝeblaj.
Ekz .: + ĉina signo 歇, Sino-Vjetnama legado: hiết ankaŭ kutimis reprezenti en Ne hết or spiri.
NB: El la supraj ekzemploj, ni vidas, ke pluraj Chữ Ne formiĝis ŝanĝante ne nur komencajn konsonantojn, sed ankaŭ finajn silabojn kaj foje eĉ tonojn.
Ekz .: + kaj povis legi cập, gặp, kịp or kíp; povis legi trempi, ngắm or gẫm.
... daŭrigu en sekcio 3 ...
Vidi MORE:
◊ CHỮ NÔM aŭ la Antaŭa Vjetnama Skripto kaj Ĝiaj Pasintaj Kontribuoj al Vjetnama Literaturo - Sekcio 3.
◊ CHỮ NÔM aŭ la Antaŭa Vjetnama Skripto kaj Ĝiaj Pasintaj Kontribuoj al Vjetnama Literaturo - Sekcio 1.
NOTOJ:
15 Nguyễn Khắc-Kham, "Fremdaj pruntoj en Vjetnamio", Studo pri Kulturo kaj Areo, Ne 19, Tokio-Universitato de Fremdaj Studoj, 1969 pp 142-175.
16 Kono Rokuro, "La ĉina verkado kaj ĝia influo sur la Skriptoj de la Najbaraj Popoloj kun speciala referenco al Koreio kaj Japanio”, Memuaroj de la Fako de Esploro de Toyo Bunko (La Orienta Biblioteko) Ne 27. La Toyo Bunko, Tokio, 1969. pp 117-123., 一 要 解 國語 [Nhất yếu giải quốc ngữ], 國 文法 辭典, 文學 博士 湯 氵 尺 幸 吉 郎 監 介 參, 寺 瀨 光 男 編, 東京 堂 出版, paĝo 66.
17 Dương Quảng Hàm, "Le chữ nôm ou écriture démotique. Filo grave en l’étude de l’ancienne littérature Annamite”, Bulletin de l’Instruction Publique de l’Indechine No 7, Mars 1942. NB. Inter la ekzemploj de ĉi tiu kvara kategorio de chữ nôm, Dương Quảng Hàm citis ankaŭ la grafemon, Sino-Vjetnaman legadon: vị (gustumi, gustumi) kiel uzata por transskribi la vjetnaman morfemon mùi. Tamen ĉi tiu verkisto opinias, ke eble oni legis la ĉinan karakteron mùi de la vjetnamoj jam de la komenco de la ĉina dinastio T'ang laŭ imito de la ĉina legado. (kp. H. Maspero, "Quelques-vortoj Annamites d'origine Chinoise" BEFEO, n-ro 3, 1916, pp 35-39). Laŭe ĝi eble estis ĉ chữ Ne kies dato estis antaŭ la oka jarcento.
18 RP Hồ Ngọc Cẩn, Văn chương An Nam, Littérature Annamite, Printerie de la Société des Missions Etrangères, Honkongo, 1933. pp 162-166.
19 Ĉi tiu ekzemplo estas donita de 竃 ĉi tiu verkisto anstataŭ kiu, laŭ Hồ Ngọc Cẩn, kutimis reprezenti en nôm kuris, kuris or ĝemi.
BAN TU THƯ
03 / 2020
NOTOJ:
** La titolo de sekcioj, grasaj tekstoj kaj elstara sepia bildo estis kreita de Ban Tu Thu - thanhdiavietnamhoc.com
◊ Fonto: Studoj pri Ĉin-Nom-Instituto.